Ազատ Ձայն լրատվականի հյուրի հետ այսօր քննարկվելու է վերջին օրերին ամենշատը հուզող թեմաներից մեկը. «Արդյո՞ք սպասվում է նոր պատերազմ, թե ոչ», այս և այլ հարցերի պատասխանել է երկար տարիներ հայկական պահանջատիրության խնդիրը միջազգային տարբեր հարթակներ բարձրացնող «Մոդուս Վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանից:
-Պարո’ն Պապյան, բավականին երկար ժամանակ է, ինչ զբաղվում եք հայկական պահանջատիրության արդարացի իրականացման խնդրով: Այսօր արդեն իրավական տեսանկյունից հարցը լուծելու ի՞նչ իրատեսական ուղի եք մատնանշում:
-Հայկական հարցը ոչ միայն ներկա միջազգային հարաբերություններում առկա ամենատևական հարցն է, այլև բարդագույններից մեկն է: Այն ունի զանազան բաղադրիչներ, հետևաբար լուծումը ևս պահաջում է բազմաբովանդակ մոտեցում: Այսուհանդերձ, իրավական ուղին մեզ համար հարցի լուծման ամենանպաստավոր հարթությունն է, քանի որ Հայաստանի Հանրապետության իրավունքները, եթե կուզեք պահանջատիրությունը, հստակ ձևակերպված է կատարման համար պարտադիր միջազգային փաստաթղթով, այն է ԱՄՆ նախագահ Վիլսոնի իրավարար վճռով (22 նոյեմբերի 1920թ.)
-Իրավական դաշտում պայքարի հաջողության նախադրյալներ կա՞ն:
-Առջևում 2015թ. է: Համաշխարհային մամուլը և քաղաքական միտքը մեկ անգամ ևս հեղեղվելու են Հայկական Հարցի մասին նյութերով և վերլուծություններով: Ստեղծվելու է բավականին նպաստավոր մթնոլորտ: Կկարողանա՞նք այդ վիճակն օգտագործել ի նպաստ մեզ` ցույց կտա ժամանակը: Ես ունեմ իմ ծրագրերը և աշխատում եմ այդ ուղղությամբ` ուզում եմ 2015թ. նախաշեմին տպագրել Հայոց տարածքային իրավատիրության ողջ փաթեթը` մի քանի հարյուր փաստաթուղթ: Նախադրյալները երկնքից չեն ընկնում, դրանք ստեղծվում են:
-Արդյո՞ք հայ-թուրքական արձանագրությունները, եթե չլինեին` իրենց հետևանքներով հանդերձ, հնարավոր է որևէ այլ լուրջ փոփոխություն արդեն լիներ:
-Հայ-թուրքական արձանագրությունները մեր իրավունքները ոտնահարող և դրանց վնասող լուրջ, ցավոք, դեռևս առկա գործոն է: Սակայն դրանց բացակայությունը ինքնին չէր հանգեցնի հարցի լուծմանը: Ցանկացած հարցի լուծում պահանջում է հետևողական և նպատակասլաց, երբեմն տևական, աշխատանք: Եթե գյուղացին արդյունք` բերք է ուզում, ապա դրա համար քրտանաջան պիտի աշխատի ողջ տարին: Անգամ այդ դեպքում բերքը երաշխավորված չէ: Միջազգային հարաբերություններում արդյունքի համար ավելի մեծ ջանքեր և տևական աշխատանք է պետք: Այսօր, ցավոք, դա արվում է հասարակական մակարդակով, բայց չի արվում պետականով:
-Ո՞րն է հայկական կողմի բացթողոմը:
-Հայկական կողմի հիմնական բացթողումը Հայկական հարցի նման հզոր գործիքի անտեսումն է իր միջպետական հարաբերություններում: Նման հզորագույն գործիքի անտերության մատնելը անհասկանալի է, քանի որ մեր այսօրվա խնդիրները մեծ մասն արմատներ ունի անցյալում, հետևաբար առանց անցյալից ժառանագած այդ խնդիրների լուծման մենք չենք կարող լուրջ հաջողությունների հասնել ոչ քաղաքական, ոչ անվտանգույն ապահովման և ոչ էլ տնտեսության զարգացման հարցերում:
-Դիվանագետները, քաղաքական և հասարակական գործիչները, փորձագետները, խոսելով ԼՂ հակամարտության մասին, հաճախ են գործածում «սառեցված հակամարտություն» բառակապակցությունը: Ի՞նչ եք կարծում, «կտաքանան», ի վերջո, այդ հարաբերությունները: Կա՞ն հույսեր:
-Ալիևը իր կամքով չի գնա պատերազմի: Ասում եմ Ալիևը, քանի որ միայն նա է որոշում Ադրբեջանի արտաքին քաղաքականության ուղեգիծը: Ցավոք, մեզ մոտ էլ է միայն նախագահը որոշում: Հայ-ադրբեջանական պատրազմը հնարավոր է միայն որպես ածանցյալ երևույթ ավելի խոշոր տարածաշրջանային պատերազմից, կամ որպես դետոնատոր այդ պատերազմի համար: Երկու երկրներում էլ իշխող վերնախավերին ձեռնատու է ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն վիճակը, հետևաբար նրանք շահագրգռված չեն վիճակի փոփոխությամբ:
Միևնույն ժամանակ ուզում եմ շեշտել, որ տարածաշրջանում հսկայական թվով զինամթերք և զորք կա կուտակված, այդ թվում նաև` ոչ տարածաշրջանային երկրների:
-Ո՞րն է, ըստ Ձեզ, խնդրի լուծման իրական ուղին:
-Ցավոք, մենք 1994թ. բաց թողեցինք խնդրի լուծման հնարավորությունը: Մենք վերջին ճիգը պիտի գործադրեինք և Ադրբեջանին պարտադրեինք խաղաղության համապարփակ պայմանագիր: Այնինչ, մենք կնքեցինք զինադադար և Ադրբեջանին հնարավորություն տվեցինք կուտակելու հսկայական զինտեխնիկա և նյութական միջոցներ: Իրական ուղին Ադրբեջանի տկարացումն է:
-Արդյոք ճի՞շտ եք համարում մեր երկրի արտաքին քաղաքականության դիվանագիտությունը, թե՞ գուցե այլ քաղաքականության դեպքում լուրջ հաջողություններ գրանցվեր:
-Այս օրերին դիվանագետներին շատ են քննադատում: Իհարկե, քննադատության մի զգալի մասն արդարացված է, սակայն ակնկալել, որ այն խղճուկ նյութական միջոցներով և մարդկային կազմով, որն այսօր ունի մեր արտաքին գերատեսչությունը, կարելի է հաջողության հասնել, առնվազն լուրջ չէ: Լուրջ հաջողությունները լուրջ վերաբերմունք և ներդրումներ են պահանջում, որոնք այսօր իսպառ բացակայում են:
-Պարո’ն Պապյան, իրավական փաստերով եթե խոսենք, արդյո՞ք Հունգարիան սխալ քայլ է կատարել:
-Զուտ իրավական տեսանկյունից կարծում եմ չի կարելի միանշանակորեն պնդել, որ Հունգարիան սխալ է արել: Նա ուներ իրավունք հանցագործին հանձնելու վերջինիս քաղաքացիության երկրին, որպեսզի հանցագործը շարունակեր իր պատիժը կրել այդ երկրում: Հունգարիան ստացել էր Ադրբեջանի պաշտոնական հավաստացումները Սաֆարովի պատժի անփոփխելիության մասին: Հունգարիան միշտ էլ կարող է ասել, որ իր համար պաշտոնական հավաստիացումներն ավելի ծանարակշիռ էին, քան ադրբեջանական մամուլում հնչող, անգամ պաշտոնական անձանց կողմից, հռետորաբանությունը: Ուրիշ բան` ինչքանո՞վ է այդ հավատը խարսխաված ազնիվ միամտության և ինչքանո՞վ անձնական կամ պետական շահագրգռության վրա` դժվար է ասել: Նա անապացուցելիի ոլորտից է, հետևաբար իրավական հարց չէ, այլ մոտեցման:
